Перайменаваньні менскіх вуліцаў падчас нямецкай акупацыі

Далёка ня ўсе сёньня ведаюць, што падчас нямецкай акупацыі былі зьмененыя назвы шэрагу менскіх вуліцаў, а калі і ведаюць - ня ведаюць тых назваў. У гэтым артыкуле мы паспрабуем аб гэтым распавесьці...

Менск быў акупіраваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі 28 чэрвеня 1941 г. Ужо ў ліпені 1941 года палявая камэндатура Менскага раёна накіравала бургамістрам інструкцыю, паводле якой "назвы вуліцаў і плошчаў неабходна было зьмяніць на непалітычны. Сьпіс зьмененых назваў вуліцаў патрэбна спачатку аддаць на зацьверджаньне палявому і мясцоваму камэндантам". Пад "палітычнымі назвамі разумеліся тыя вуліцы, якім у 1920 - 1930-я гады былі нададзеныя імёны савецкіх дзеячоў, расейскіх піьсменьнікаў і паэтаў ці названыя ў гонар савецкіх арганізацыяў і сьвятаў.

Ужо ў верасьні на старонках беларускіх газэтаў зьявіліся новыя назвы вуліцаў, а даваенныя сталі пазначацца як "былыя". Так, у першым нумары "Менскай газэты" (менавіта таакое напісаньне), якая выйшла 21 верасьня 1941 г., адрас рэдакцыя быў "вул. б. К.Маркса", а ў другім - "вул. Адраджэньня".

1 кастрычніка 1941 г. бургамістру Менскага раёна было дасланае ўказаньне, паводле якога назвы вуліцаў павінны быць пададзеныя на дзьвюх мовах: нямецкай і беларускай. Назвы вуліцаў, якія адносяцца да бальшавіцкага часу, павінны быць зьмененыя. Ад назваў вуліцаў зь імёнамі расейскіх паэтаў, палітычных дзеячоў, музыкаў неабходна ўхіляцца і пажадана іх зьмяніць. Новым вуліцах трэба надаваць агульныя нейтральныя назвы, імёны бедарускіх дзеячоў, нямецкіх паэтаў, палкаводцаў ды музыкаў.

4 лістапада 1941 года зьявіўся загад пад нумарам 12 Менскай палявай камэндатуры аб перайменаваньні вуліцаў Менска, які быў падпісаны палявым камэндантам обэрлейтэнантам Шлегельхофэрам. Былі перайменаваны 126 вуліцаў. У 1942 годзе выйшаў нямецкі план Менска, на якім было пазначана ўжо 135 перайменаваньняў. Зь ліку перайменаваных 39 вуліцаў мелі патранімічнае паходжаньне - названыя ў гонар гістарычных асобаў. Імёнамі з гісторыі Беларусі і дзеячоў беларускага нацыянальгага руху былі названыя 23 вуліцы горада. Ніжэй прыводзім частковы іх сьпіс.

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Марата вул. Рагнеды
вул. Гогаля вул. Усяслава
вул. Чырвонасьцяжная вул. Багушэвіча
вул. Чычэрына вул. Багрыма
вул. Фабрыцыуса вул. Каганца
вул. Талстога вул. Луцкевіча
вул. Валачаеўскага вул. Марцынкевіча
вул. Пугачоўская вул. Сяржука Палуяна
вул. Бялінскана вул. Алеся Гаруна

Таксама адна вуліца была названа ў гонар першай беларускай газэты:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Рабкораўская вул. Нашаніўская

У гонар нямецкіх навукоўцаў, паэтаў, інжынэраў-вынаходнікаў, палкаводцаў былі названыя 13 менскіх вуліцаў і завулкаў. Частка зь іх:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Андрэеўская вул. Боша
вул. 1-я Лекерта вул. Бісмарка
вул. Пуліхава вул. Бэнца
вул. Чапаева вул. Гауса
зав. 1-ы Сьвярдлова вул. Гутэнберга
зав. Бязбожны вул. Даймлера
зав. Варашылава вул. Дызеля
зав. 2-і Свярдлова вул. Рэнтгена

Ад назваў іншых гарадоў, краінаў і народаў паходзілі 29 назваў менскіх вуліцаў, у тым ліку 16 "нямецкага" паходжаньня. Некаторыя зь іх:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Разінская вул. Алеманская
зав. Аўтадораўскі вул. Анхальцкая
вул. Нагіна вул. Ганзейская
вул. Клары Цэткін вул. Дрэздэнская
вул. Карла Лібкнехта вул. Нямецкая
вул. Аўтадораўская вул. Саксонская

Пяць вуліцаў атрымалі назвы беларускіх гарадоў:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Грушаўская вул. Брэсцкая
вул. Куйбышава вул. Гарадзенская
Магілеўская шаша вул. Магілеўская
вул. Старажоўская вул. Маладзчанская
вул. Чырвонафлоцкая вул. Наваградская

Некалькі вуліцаў атрымалі назвы гарадоў, у напрамку якіх вялі:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Маскоўская, Чкалава і Брылеўская вул. Варшаўская
вул. Даўмана вул. Віленская
вул. Чырвоная вул. Смаленская

27 перайменаваных вуліцаў і плошчаў атрымалі найменьні ад асаблівасьці мясцовасьці ці ляндшафту і былі своеасаблівымі "арыянцірамі" ў горадзе.

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Валадарскага вул. Ліпавая
вул. Гарбарная, зараз Ульянаўская вул. Берагавая
вул. Калгасная, потым праспэкт Машэрава і Пераможцаў вул. Палявая
зав. 2-і Розы Люксембург зав. Вадзяны
плошча Юбілейная плошча Заходняя
вул. Варашылава, зараз Кастрычніцкая вул. Канцавая

Некаторыя вуліцы атрымалі назвы ад аб'ектаў, што знаходзіліся на іх, напрыклад:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Карла Маркса вул. Кумэндатурная
вул. Пралетарская, зараз Янкі Купалы вул. Опэрная
вул. Дзяржынскага, зараз завулак Фабрыцыуса вул. Заходнеказармавая
вул. Чкалава (частка) вул. Аэрапортная
вул. Кірава вул. Спартовая
вул. Энгельса вул. Тэатральная

Зразумела, не абыйшлося і бяз вуліцаў з прагандсцка-ідэалагічнымі назвамі:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Сьвярдлова вул. Пераможная
вул. Міліцэйская вул. Вартаўнічая
вул. Паштовая вул. Пехацінская
зав. Піянэрскі зав. Штурмавы
зав. Міліцэйскі зав. Грэнадзёрскі
вул. МОПРа, зараз Камуністычная вул. Адраджэньня

Перайменаваныя вуліцы пазначаліся на картах і планах Менска па-нямецку, астатнія - на расейскай і лацінскай мовах.

Новыя назвы атрымалі ня толькі вуліцы з "бальшавіцкім зьместам", але і важныя транспартныя артэрыі. Відаць, так было прасьцей арыентавацца. Некаторыя зь іх:

Савецкая назва Нямецкая назва
вул. Даўгабродская, зараз Казлова вул. Старагародская
вул. Камароўская, потым Варвашэні, зараз частка праспэкта Машэрава вул. Рыжская
Лагойскі тракт, зараз вуліца Якуба Коласа вул. Паўночная
вул. Старажоўская, зараз Кісялёва вул. Маладзечанская
Чэрвеньскі тракт, зараз вуліца Маякоўскага вул. Паўднёвая

Пройдзе тры з паловай гады, вуліцам вернуць былыя назвы, а назвы часоў нямецкай акупацыі так і ня будуць пазначаны ў ніводным папяровым даведніку...

Все что нужно знать о растаможке из китая.

Меню



Пошук


 


Апошняе на форуме


Няма дадзеных


Наш гузік



код гузіка



Лічыльнікі